Habalaka
Isa yaada qabu,
karaa itti dheeressa,
Warra karaan tufii,
yaadatu isaan dheessa;
Abbaa umurii dhibbaaf,
hiikaan jiruu hin galtuu,
Kan waan guddaaf eegan,
umurii isaatu yartuu;
Walaloo
Wal Diddaa
Wal Diddaa Suuraan kan Thomas Wolter – Pixabay Irraa Gaafa daboo ijaarsaa, guungumaa, Warraaqsa diigamsaaf, wargamaa; dabsuunii cabsuutti, birmannaa gammadaa, qajeelchuu fi suphuutti, tumsarraan baqadha. Gudunfii gaafannaan muddaan itti cimsaa, isan harkaan hidhetu ilkaan nattii cabsa; arrabsoo fi tuffiidhaaf harrabni akka hiddaa, jajuu himi jennaan dubbachuu iyyuu dida. Afeerraa bittimsuuf, dhidhimnuu naaf asii, Gaara iyyuu nan yaaba dhimmamee gaafasi; Kunuunsi immoo jennaan ooyiruu manduubee, Innuu nattii hiiqee, dhaquusaan dadhabe. Cabsuutti inni colleen, suphuutti inni cookkoo, Kan naaf hin qabamne, gortuun namummaa koo; Nuffuuf humna hin dhabuu, eeguutu itti cime, Diigee balleessuutti tokkumaan dhidhime. Kunoo naafuu gaaffii, wal-diddaa hin hiikamnee, Kiyyoo fuggifamaa, hibboo deebii hin qabne; Uumama kootii moo kana natu fidee? Waan mishaa filachuu, sammuun maaliif didee? Beeksisa Join Binance
Itti Qali
Itti Qali Ilaamee …akkas… Hin dhufin, ni deemtaa; Hin jaallatin, ni jibbamtaa; Hin eegalin, hin xumurtuu; Asi hin yaadin, ati hin turtuu. Hin dubbatin, baay’ee hin beektuu, Ulaa hin tuqin, ol hin seentuu, Homaa hin qabduu, baay’ee hin yaadin, Waa hin argattuu, hin barbaadin. — garuu mee — Tarii siif hin ta’u, fiixaan hin ba’u, eelchaa baattee, tabba baatee, yandoo keessa, miila raasaa, seenta ulaa, harka qullaa. Yookaan siif ta’a, dafee milkaa’a, gamasii, gamaa, milkiin wal waamaa, firiin kee kalee, kan yaadde caalee, tolli siif dhufaa, fuulli si ifa. Dandii roga lamaa, amma hin bartu dhuma; ooltus fayyashee, duutus guyyaashee, wallaanii yaali, korma itti qali, akka isheen taatu, amma hin hubattu, yaaltu malee hin bartu. yaali mee!
Akkuma Namaa
Akkuma Namaa Anaa yii, ani moo? Maaliif jette garuu? Dhuguma barbaaddee, waa’ee kiyyaa baruu? — erga jettee — Ani, yeroo hedduu, waa homaa, Gaaf gaaf immoo, waan hundumaa. Aangoomanii irra ta’uu, sodaatanii kufaa ka’uu; Anaafis qooda kiyyaa, haaraa miti, akka biyyaa; Akkuma namaa, ani NAMA. Namuma: Isa jabaatu, isa dadhabu Isa qabaatu, isa dhabu, Isa beeku, isa wallaalu Namuma, ani kana hin haalu. Akkuma namaa, ani NAMA. Isa karaa gatee, akkaan gorsee beeka Ofiis immoo maqee, dogoggoreera egaa; Iyye garaa guutuun, badiin namaan sirbee, Dhaabbe, miilla lamaan, lafan namaaf jibbe; Akkan of hin jajnee, naman caala jedhee, Jajaa golaa hin qabu, haa ta’u yoo fedhe; Akkuma namaa, ani NAMA. Akka ishee fi isaanii, isa gaariif firaa, Akkuma kee fi isaa, iddoo gadhees jira; Mo’eera, jabinaan gulufee, Boo’eera, waan xinnoo ishee nuffee; Arjoomeera, utuun homaa dhabuu, Dhowwadheera, utuun guutee qabuu, Akkuma namaa, Ani NAMA. Toorri jiruu, kan hundumaa, Naaf hin hafu anis nama, Yookaan barii lufaa, turraan bulee dhufa. Narkaa badaa, milkii dhabee, faarri hin tolle natti dabee; Faffaca’ee waantan kuuse, nan jeeqama, natti huursee; ‘Maal?’ hin jedhu, gaaffii kaasee, Anoo namaa, maal abbaasee! Akkuma namaa, Ani NAMA. Toorri jiruu, kan hundumaa, Naaf hin hafu anis nama, Yookaan barii lufaa, turraan bulee dhufa. Nan gammada, ifan argaa, coolliguu irraa miseen marga; Waantan hawwe toora galee, fuulan ifa natti tolee; Wal qabatee bakka bakkaa, Ni mijataa, ani NAMA kaa! Akkuma namaa, Ani NAMA. Dagatanii taa’uun, jireenya naa hin tirsu, Tattaaffiin nan-qabaas du’aa naa hin hambisu; Nan tura yoon jedhee, samii hin qaqqabu, Nan deemas yoon jedhe, madda kiyyaa hin darbu. Kennaa guyyaa, kiyyaa keessa, Nan jiraadha, heeyyama isaa; Hobbaafadhees nan dhidhimaa, Biyyoon seena guyyaa dhuma! Akkuma namaa, Ani NAMA.
Yoomi?
Yoomi? Karaa isaa ciree, waa homaa hin dalagne, Kaleessa abjuu argee, har’aaf dhugaa hin eegne; Akka alaltuu lagaa asumaan ol margee, Itti yaadee hin dhufne asittan of arge. Dhoqqeemattii citteen, seene laga duubaa; Yaa’ichis naan deema, hurgufee akka huuba; Yeroos Waaqatu uume, homaa keessaa hin qabu, Gaaffii ‘yoomii’ kaasee, lakkii mataa hin cabu. Kanaaf an jijjiire, seeera gaaffii guyyaa, YOOMII’f deebiin dhibee, MEEQA jechuu wayya.
Jireenya
Jireenya Orma fira ta’e, faallaa gosa gale, Waliin galuu miiltoo fi fira walii hin tollee, Tokko haguugaa dha, akka da’oo manaa, Tokko immoo boca dha, annisaadhaa fi humna. Tokko dilbii tuullaa, kuufama solloqqee Irraan ifa malee, lafattii folloqe Kaanis fiigaa bubbee, hoomacha qilleensaa Miliqee godaana, ba’ee funyaan keessaa Dha’aa walii hin qaban, gosa tokko miti; Achii fi asii dhufan, waanuma raajii ti; Obboon kan gubbasii, tokko immoo goodanaa, Yoo wal hin fakkaannes, jireenyatu kana. Jireenya, adeemuu, sosocho’uu nafaa Jalaa miliqanii, ooluu irra lafaa Faana miilla tokkoo isa kaan dabarsaa, Hafuura baafachuu, habbuuqaa qilleensa Dammaqanii rafuu, rafanii dammaquu, Dhabamanii argamuu, dhufanii miliquu, Biliqiitti baduu akkuma fixeensaa, Hin eegamin dhufuu, rooba aduu keessaa, Jireenya, beekuu-wallaaluu, addunyaa harqotaa, Wal simachuu jaraa, firummaa diinotaa, Jireenya, argachuu-dhabuu, makaa buburrataa, Siif tole gammaddee, yoo dhibes maal goota? Diigamuuf ijaarame, ijaaramuuf diigama, Hiika biraa hin qabu jiruun ilma namaa, Ofiin hin filatan eenyus namaa hin himu, Deemee mana dhufa yookaan itti dirmu. Tasa bixxilamuun laga kana seenu Yaa’aan oofamanii bor immoo godaanu, Dhalachuunis tasa, duutis fedhaan miti, Fillannoon abbichaa murtoo waan bicuu ti. Hiixatanii hin qaban, baqnis dubbii dharaa, Abjuu fuggifamaa, xoofoo nama maraa, Orma jechuuf keetii, keeti jechuuf orma, Dhufuu keef sababa, turuu kee immoo morma. Gidduu fi qarqarri isaa walii wallaalamaa, Dhuma irraa jalqaba, jalqaba irraa dhuma, Qabattee itti haftu, haftee itti hin qabattu, Duumessa oofamaa, kana jireenyatu. Godoo leexaa onaan, godhatee hafuura, Ofii darbuu hin oolu waan darbu abuura, Tattaaffii argachuuf, deemsi dhaabbii hin qabuu, Bor waan jiguu hin hafne ijaarsaaf dadhabuu Boca da’oo kanaa kan siif kenne hiree, Lubbuu har’a qabdu ishee bor hin jirre, Tanuma dharraadhaan meeqaaf harka aggamtaa, Argattes yoo dhabdes, hiika maalii laata?
Duudha
Duudha Gaaf tokko (booda jechuu),joorri golobamee, Tartiiba darabeenyoon kottuu waamame, Ani faffagaadhusdeemee biyyaa, Faajjii fi fakkii ta’ahojiin kiyyaa. Haa guddatu haa xinnaatu,homaa miti hammi isaa Gaafan deemu xumuradhee,gaaddidduu koo nan hambisa; Faana miillaa awwaara irraa,ifuu baatus dimimmisaa Akkan ture dubbateetuu,duudhaa kiyyaa mumul’isa. Fiigee injifadhuu, kuusaa goonfoo mootii, Ciisee rurruuqadhus, jiidhaa godoo kootii, Asittin hambisa, fuudhee manaa hin ba’u, Fakkaattii lafarraa faana miillaa ta’u. Ofitti hir’isee warra kaaniif godhus, Nama akka kootiif garaa laafuu didus Diigus, ijaarus, ammaan boodaa, Ni tuulama, ni kuufama, kunis duudha. Waan jabduu dalagee yoon uumama fure, Garaa kootiif jedhee yoon ardii unkure, Akkan kaa’eetti akkan taa’eetti, waanta jiru, Danaa godhee boca, homaa naa hin jijjiiru. Tuffatamuu badiin kuusee, Fudhatamuu bu’aan buusee Shira hin beekuu, loogii fi qooddaa, Qulqulluu dha, waanti boodaa. Kana duudhi, Kana duuti.
Sillim Sillimii
Sillim sillimii Kunoo sin eebbisaa siifan saaqaa karaa, Harka guutii fudhu eebba guutuu garaa, Baneen dhangalaasa sitti hin yarsu tokko, Abaarsi sin argin irraa hafi ilmoo koo Harki kee aggaamee sin miliqin galmi, Midhaan kee haa gobbatu hin funaanin qarmii; Nagaan sitti haa goruu baraan aaga argadhu, Alaa manaan tolee jiruun kee haa badhaadhu. Kuusaan eebba hin dhumnee sitti goru jigee, Hamaan si ari’u sin qaqqabin fiigee, Misii daddagaagi hongee baraarami, Qilleensa hin habootin, abjoodhuu milkoomi. Miilli kee haa si’atuu gufuun iddoo haa dhabu, Yaadaanis mirgisi nuffuu sirraa haa qabu; Galmi kee hin boora’in, fedhiin kee haa calalu, Akka arjooma isaatti Rabbi sitti haa tolu. Sammuun nagaa dhabuu sitti hin fidin Waaqni, Aara galfii yaaddee sin didin hirribni; “Sillim sillimii rafi, Homtuu sin dhibin hafi.” — [1]
Suphaa
Suphaa Kaleessi kaleessuma, har’i immoo guyyaa haaraa, Maqaa wal fakkiin waamnus, hundumtuu garaagara. Hidhaa isaan gidduu jirutu, xaxaa fakkaatetu malee, Quba iyyuu wal hin qaban, guyyootni kun tokkollee. Waqxiilee faana hin jiru, ujummoon dhaamsa ergu, Sammuutu baatee deema, dhiphuun lafaas hin margu; Ija kanaa fi gurratu, boca uumuu jaallata, Fokkataa ammaa kalaqee, egereetti darbata. Barri darbe du’eera, hin bocu bara dhufu, Kaleessa qofaa yaadnaan, faayidaa malee hafu; Gowwaan bor quba hin qabne, qaamni utuu jiruu biyyana, Sammuunsaa jaarraa hafe, asi hin jiru miillana. Caasaa uumamaa arginuun, waanta meeqa madaalle, Humna qabeessi hin jiru, tokkittii yeroo malee; Yeroo faana shubbisee, martuu erga haaromee, Kanafaa arguu dhabnaan, sammuun keenyaa dulloome. Meeshaa faayidaa keenne, cabnaan amma gatanii? Haala dabaa dhokatu, deemnaan hamma badanii? Jiruu ardii bubbee dha, bulee garagaggalaa, Homtuu dhaabatee hin hafu, biiftuu kana gajjallaa. Dhibeen har’a baay’ate, roobeetu darbee sokka; Kafana eda cites, maaltu amma suphaa dhorkaa? Iftaan jabaachuu mala, inni dheengadda laafe, Kabanii dhaabuun jira, manni yoom hafa duufee? Ogeeyyiimti namaayyuu, meeshaa jala cabetuu, Warqee fi meetiin faayanii, albuudafaan erbatu, Fottoquun badduu hin baasu, inni yeroof miidhama, Dhoksaa kuufatu qaba, booddee isaatu miidhaga.
Karaa
Karaa Siti geessa, situ fida, Situ kenna, situ dida, Nyaara guuraa, fuula ifaa, Xoofoo hanqinaa, irra hafaa. Yeroo feetu maaddii ulfinaa, Barbaadde immoo kan salphinaa, Fageenyi kee dhuma dhabuu, Yoo dhiyaattes gaaffii hin qabu. Tabba taate, hallayyoofte, Randa taate, diriirfatte, Mummufannee, sitti hin buunu, Tola keeti nu baachuunuu. Mijachuun kee kan boqonnaa, Faar-dhabuun kee kan qorannaa, Diriirafattuu, faana tollee, Guggufattuu, sammuu collee. Yoo kennite harka guuttee, Yoo dhowwattes nyaara guurtee, Gudunfattus fuula ifaa, Gaaffii hin fidu waanti lafaa. Lafa gogaa fi dheebuu garaa, Faara tolaa fi dhangaa baraa, Wal mammakaan buburratee, Sirra jira marti guutee. Kan kennitu miilkii gaarii, Yoo gonfituu dhiphuu fi aarii, Hojiima keetu walii dalgaa, Takka bitaa takka mirgaa. Aduu saafaan qabbanooftaa, Rooba yandoon gammoojjofta, Halluun kee immoo dhugaa fi dharaa, Hin qoramtu safuu karaa! Karaa riqicha galmaa, Karaa ceesisaa namaa, Karaa baattuu hundumaa, Karaa geejiba garlamaa, Karaa gammaduu, Karaa gadduu, Karaa milkii gaarii, Karaa dhiphuu fi aarii, Karaa qorumsaa, Karaa barumsaa, Karaa rakkinaa, Karaa bal’inaa, Jalqabaa, baay’inni gufuu kee garaa na darare, Danqan heddummannaan boo’uun na marare; Mijuu fi milkii dhabuun, boqonnaa na dhowwee, Yeroo gala malee, sirraa deemuun hawwe. Har’as sin jaallannee, garuu immoo waan yaade, Maaliif akkan hin tolle hubachuun barbaade; Gurra kootti jedhee, beekaan na barsiisee, Godoo icciitii kee waa natti mul’ise. Tarii yoo mijiattee, wal qixxaatee hunduu, Galmaaf ariifatee, namni miilla hin fuudhu; Rukutee ragadaa, sirra sirbaa oolaa, Egeree hirraanfatee har’aan of sakaala; Mijachuu diduu keef dhiibuu mannaa huuruu, Yoo qalbii barsiisaan obsaan hunda taruu; Of duratti ilaallaan, iddoo mana galmaa, Yoo si dhandhamnaanii, hadhaan kee iyyuu damma.
Harcummee
Akka xoofoo summii,
nama jalaa dhoksee,
harka koon haguugu;
Addi utuu hin qoncoorin,
nyaara utuun hin guurin,
isan jigsee dhugu.
Wallaansoo Waadaa
Eeyyee dhamaateetta, kunoo dhugaa turee,
Nutis gaddaaf malee, badii sitti hin murre;
Kunoo dhoksaa hin qabu, haqa Waaqni ilaaluu,
Miidhama kee argaa, gumaata kee hin haallu.